İstanbul’da toplu ulaşımın miladı sayılan ve vardacılarıyla ünlenen atlı tramvaylar, 1914 yılına kadar kırk üç yıl süreyle kesintisiz hizmet verir. Balkan Harbinin başlaması üzerine Tramvay Şirketinin elinde bulunan atlar zorunlu olarak askere alınınca şehirde ulaşım hizmetleri bir süre sekteye uğrar. Bu durumun uzun süre bu şekilde devam etmesinin mümkün olmadığını gören Osmanlı Devleti, elektriğe geçiş için çalışmalara başlar. Bunun üzerine 1913 yılında Silahtarağa’da Türkiye’nin ilk elektrik fabrikası kurularak 11 Şubat 1914’te önce tramvay şebekesine, ardından şehre elektrik verilir.
Elektrikli tramvayların bir örneği, Kuşdili’ndeki müzeden alınarak tamamen İETT’li ustaların elinde yeniden hayata döndü. Adı artık nostaljik tramvay olan emektar vagonlar, yayalaştırma çalışmaları süren İstiklal Caddesi’nde, Taksim-Tünel hattında 1991 yılı başında hizmete verildi. Bu durum İstanbulluları, ama en çok da eski yolcularını sevindirdi. Zamanla şehrin en önemli sembolleri arasında yerini alan nostaljik tramvay, kısa sürede yerli-yabancı turistlerin de ilgi odağı olmayı başardı.
• Enerjisini havai hattan alan nostaljik tramvay araçları, Taksim ve Tünel’den aynı anda karşılıklı hareket ediyor. Sistem tekli ray üzerinde işlediği için orta nokta olan Galatasaray’da karşılaşıp geçişiyor.
• Nostaljik tramvayın üçü ana (Tünel, Galatasaray, Taksim) ikisi ihtiyari (Odakule, Ağacamii) –yolcu olduğu takdirde durulan- olmak üzere toplam beş durağı buluyor.
• 1.870 metre uzunluğundaki hatta her gün 21 seferle ortalama 1.500 kişi taşınıyor.
• Hizmet, 3 motrisle (çekici) gerçekleştiriliyor.
• Seferler sabah 07.00’de başlıyor, gece 22:45’e kadar devam ediyor.
• Tramvay bir seferde 25 kişi taşıyor.
• Nostaljik tramvay 7 dakikada bir hareket ediyor. Taksim -Tünel arası yolculuk 15 dakika sürüyor. Bu süre İstiklal Caddesi’nin yaya yoğunluğuna göre değişebiliyor.
• İETT tarafından özenle korunan araçların bakım-onarımları Taksim’deki tramvay atölyesinde yürütülüyor.
• Yolcusu çok olan Bebek-Taksim ve Bebek-Eminönü hatlarında üçer vagonluk tramvay katarları çalışırdı. Bu hatlar buna rağmen daima çok kalabalık olurdu.
• Ücretlerine arada bir yapılan zamlara rağmen tramvaylar en ucuz nakil vasıtası olma sıfatını her devirde muhafaza etmişlerdir. Galata köprüsünden tramvayın geçmeye başlamasından sonra biletlere ‘köprüler resmi’ yani müruriye ücreti de eklenmişti.
• Okuma yazma bilmeyenleri de düşünen tramvay şirketi ilgilileri, ilk zamanlar tabelalarda yazının yanına bir de o bölgenin küçük bir resmini ekliyorlardı.
• Sur içi bölgesinde çalışan tramvaylar mutlaka İstanbul’un eğlence, moda ve alışveriş merkezi olan Beyoğlu’nun içinden, İstiklal Caddesi’nden geçerlerdi.
20 Ağustos 1869 |
Tramvay için ferman verildi. |
18 Şubat 1870 |
İstanbul Tramvay Şirketi kuruldu. |
31 Temmuz 1871 |
İlk atlı tramvay Azapkapı-Ortaköy hattında törenle hizmete alındı. |
1880 |
Tramvaylarda durak uygulamasına geçildi. (Daha önceden yolcunun istediği yerde duruyor, bu da hızını yavaşlatıyordu) |
Ekim 1912 |
Balkan savaşının başlaması üzerine İstanbul Tramvay Şirketi’ne ait tüm atlar (430 adet) 30 bin liraya satın alınınca İstanbul bir yıl kadar tramvaysız kaldı. |
11 Şubat 1914 |
Silahtarağa Elektrik Fabrikasından tramvay şebekesine ilk cereyan verildi. |
1916 |
Tramvaylar için abonman karneleri (toplu bilet) piyasaya sürüldü. |
11 Mayıs 1920 |
Tramvay Şirketi’ne bağlı işçilerin ücret ve sosyal hak talepleriyle başlattıkları, İstanbul tarihinde (işgal altında) ilk grev ilan edildi. |
08 Haz. 1928 |
Anadolu yakasının en ünlü hattı Üsküdar- Kısıklı tramvay hattı törenle hizmete açıldı. |
07 Ekim 1928 |
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk büyük grevi, İstanbul Tramvay Şirketi işçilerinin (1400 kişi) katılımıyla yapıldı. |
1933 |
Cumhuriyet’in 10. yıl kutlama törenleri için Atatürk’ün doğrudan verdiği emirle şirketin elindeki tüm tramvay ve otobüs filosu, eksiksiz olarak (320 tramvay, 4 otobüs) servise çıkarıldı. |
1936 |
İstanbul’da modern görünümlü yeni tramvaylar daha çok Şişli-Tünel, Şişli-Beyazıt ve Harbiye-Fatih hattında çalışmaya başladı. |
16 Haz. 1939 |
Tramvay İşletmesi millileştirilerek 3645 sayılı yasa uyarınca İETT İşletmeleri Umum Müdürlüğü’ne bağlandı. |
1954 |
Hava frenli ve otomatik kapılı elektrikli tramvayların bir benzeri İETT atölyelerinde yerli malzeme ve işçilikle yapıldı. |
16 Mart 1955 |
Anadolu Yakası Üsküdar ve Havalisi Tramvay İşletmesi (Üsküdar-Kadıköy Halk Tramvayları Şirketi) tüm tesisleriyle İETT’ye devredildi. |
12 Ağustos 1961 |
Defne dallarıyla süslenmiş Tramvaylar, hüzün ve gözyaşları arasında İstanbul’a (Avrupa yakası) veda etti. |
14 Kasım 1966 |
Elektrikli tramvaylar Anadolu yakasında son seferini yaptı. |
29 Aralık 1990 |
Nostaljik Tramvay, Tünel-Taksim hattında hizmete alınarak İstanbullulara yeniden merhaba dedi. |
01 Kasım 2003 |
Kadıköy-Moda tramvay hattı hizmete alındı. |
11 Şubat 2010 |
Elektrikli tramvayların 96. yılı anısına nostaljik tur düzenlendi. |
FOTOĞRAF GALERİSİ